with Brak komentarzy

 

Autor: Maciej Kozak © Opublikowano: 23.05.2022 (aktualizacja: 01.07.2022)


Jeden z największych ekspertów sztuk walki swoich czasów i najważniejszych postaci w rozwoju współczesnego Karate. Powszechnie szanowany, podziwiany za swą wiedzę i umiejętności. Niedościgniony znawca kata. Prawdziwy būdoka, artysta sztuk walki, dżentelmen, wszechstronny człowiek i wizjoner. Oto twórca stylu Shitō-ryū. Oto Kenwa Mabuni.


Życie na Okinawie.

Kenwa Mabuni urodził się 14 listopada 1889 roku, w Shuri, na Okinawie. Wywodził się z arystokracji - był 17. potomkiem słynnego samuraja Oni (Demon) Ōgusuku, legendarnego mistrza szermierki i generała armii cesarza Shō Taikyū. Imię Kenwa oznaczamądry i harmonijny”.

Od najmłodszych lat był pod wielkim wrażeniem heroicznych opowieści o swoim słynnym przodku. Z Karate (wtedy jeszcze nazywanym Toudi lub Tode) zetknął się mając 10 lat i rozpoczął trening, dzięki któremu później stał się jednym z najbardziej poważanych ekspertów sztuk walki na Okinawie, a potem w Japonii.


Gdy miał 13 lat poznał słynnego mistrza Ankō Itosu (1831-1915) i pod jego okiem trenował wytrwale przez 7 lat - codzienne, z pełnym poświęceniem. Mabuni nie opuścił ani jednej lekcji i ostatecznie poznał wszystkie 23 kata (formy) starego stylu Shuri-te, nauczane przez mistrza Itosu. W tamtym okresie Mabuni trenował m.in. z Chomō Hanashiro i Chōjunem Miyagi, uczniami Itosu i późniejszymi wielkimi autorytetami w dziedzinie Karate, z którymi Mabuni pozostał w wielkiej przyjaźni i współpracował na rzecz rozwoju Karate.

W roku 1909, zgodnie z zaleceniem mistrza Itosu i dzięki wstawiennictwu Chōjuna Miyagiego, Mabuni równolegle rozpoczął trening u innego nauczyciela - legendarnego Kanryō Higashionna (1853-1915), mistrza stylu Naha-te, od którego Mabuni uczył się z równie wielkim zaangażowaniem.

Ankō Itosu i Kanryō Higashionna umarli w tym samym, 1915 roku. Mimo, że Kenwa Mabuni czerpał wiedzę z wielu źródeł i w ciągu życia miał wielu nauczycieli, to jednak jego dwaj pierwsi mistrzowie: Itosu i Higashionna pozostali najdrożsi jego sercu i to im złożył później hołd, nazywając swoją szkołę Shitō-ryū, z połączenia nazwisk Itosu i Higashionna, ale o tym później.


Na marginesie,

po śmierci Ankō Itosu, Mabuni codziennie przez rok przychodził na grób swojego mistrza i trenował kata.


Zawodowo Mabuni pracował jako nauczyciel od 1907 roku, a w 1909 został powołany do służby wojskowej w Japonii (w prefekturze Kumamoto). W 1912 wstąpił do policji, a 3 lata później został inspektorem w mieście Naha. Jego praca wiązała się z częstymi podróżami po całej wyspie, co Mabuni wykorzystywał do nawiązywania znajomości w środowisku budō i nauki rozmaitych sztuk walki - poznawał Kendō, Jūdō, Kobudō oraz odmiany Kung-fu

Pobierał nauki m.in od mistrza Seishō Aragaki - słynnego eksperta stylu Naha-te, sztuki walki tradycyjną bronią Kobudō, a także starego szaolińskiego stylu Luohan quan. Mabuni, nie zaniedbując oczywiście treningu Karate rozwinął zainteresowanie sztuką Kung-fu i poznał styl Białego Żurawia (chin. Bai he quan, jap. Hakutsuru) u legendarnego mistrza Go Kenki (chin. Wu Xiangui; 1886-1940), który mieszkał na Okinawie po roku 1912.


Stowarzyszenie mistrzów.

Dzięki ekstensywnemu treningowi, już w roku 1918, mimo stosunkowo młodego wieku (29 lat) Mabuni był znaną i cenioną postacią w środowisku sztuk walki. Szczególnie podziwiana była jego znajomość kata, ale do tego tematu jeszcze wrócimy. W lutym 1918 roku urodził się jego pierwszy syn, Kenei (który wiele lat później przejął rolę przywódcy stylu). Wtedy też, w mieście Shuri (ośrodku stylu Shuri-te), Kenwa Mabuni wraz z przyjaciółmi (mistrzami Karate) założył Karate Kenkyū-kai (Stowarzyszenie Karate), którego celem były wspólne treningi, wymiana informacji i uczenie się od siebie nawzajem.

Spotkania odbywały się w domu Mabuniego, a treningi w jego ogrodzie. Kilka lat później, w roku 1924/1925 Mabuni otworzył swoje domowe dōjō również dla nowych, początkujących uczniów, nie tylko dla wtajemniczonych mistrzów. Dom Mabuniego stał się znany w całym środowisku sztuk walki. Kenei Mabuni w swojej książce wspomina: “wszyscy wiedzieli, że dom Mabuniego to mekka dla praktyków Karate-dō”.


karate-blog-kenwa-mabuni-shito-ryu-okinawa-ryukyu-karate-tode-jutsu-kenkyu-kurabu-hojo-undo
Trening HOJO UNDŌ w ogrodzie Kenwy Mabuniego, w Shuri na Okinawie, około roku 1925.

W podobnym czasie, w mieście Naha powstało stowarzyszenie, które z kolei gromadziło mistrzów szkół Naha-te i Tomari-te, na podobnych zasadach co Karate Kenkyū-kai Mabuniego w Shuri. Jako, że wszyscy mistrzowie na Okinawie dobrze się znali, bardzo szybko doszło do fuzji i tak powstało stowarzyszenie Ryukyu Tode-jutsu Kenkyū-kai (nazywane też Okinawa Karate Kenkyū Kurabu – w obu wypadkach oznaczało to Stowarzyszenie Okinawskiego/Riukiańskiego Karate), do którego należeli praktycy różnych szkół Karate (Shuri-te, Naha-te, Tomari-te) oraz innych sztuk walki (np. odmian Kung-fu). Głównymi nauczycielami byli Chōjun Miyagi i Kenwa Mabuni, lecz treningi prowadzili na zmianę różni nauczyciele różnych stylów walki, aby dzielić się swą wiedzą.


Pokaz Karate dla Jigorō Kanō.

Ważnym wydarzeniem była wizyta Jigorō Kanō, twórcy Jūdō, znanego w całej Japonii ogromnego autorytetu w dziedzinie sztuk walki, który w 1927 roku odwiedził Okinawę z okazji otwarcia dōjō okinawskiego stowarzyszenia czarnych pasów Jūdō (Okinawa-ken Jūdō Yūdanshakai). Przy tej okazji Kenwa Mabuni i Chōjun Miyagi zaprezentowali przed Jigorō Kanō różne formy Karate.

Mistrz Kanō był zachwycony pokazem. Powiedział, że “takie umiejętności z miejsca zasługują na 4. dan (stopień mistrzowski) w Jūdō”. Stwierdził też, że Karate to “uniwersalna sztuka walki, zarówno do ataku, jak i obrony” i dodał, że to “tak idealna sztuka powinna być rozpowszechniona w całej Japonii”. Słowa mistrza były dla Mabuniego olbrzymią inspiracją i zachętą do dalszej popularyzacji Karate na terenie całej Japonii.


Przeprowadzka do Japonii.

W celu popularyzacji Karate Mabuni odwiedzał Japonię wielokrotnie, już od roku 1917. W tamtym czasie mistrzowie z Okinawy coraz częściej przybywali do Japonii. W 1928 Mabuni zamieszkał w Tokio. Przez 10 miesięcy pozostawał u mistrza Yasuhiro Konishi, który aktywnie wspierał przybywających z Okinawy nauczycieli „nowej sztuki walki” Tode/Karate i pomagał w jej popularyzacji. Kiedy przyjął pod swój dach Mabuniego, panowie szybko się zaprzyjaźnili, często razem trenowali. Ułożyli nawet razem formę (kata) o nazwie Shinpa.

W roku 1929 natomiast Mabuni przeprowadził się do Osaki. Tam uczył Karate na uniwersytetach i akademiach policyjnych, m.in. w nowo utworzonym klubie Karate na Uniwersytecie Kansai (Kansai Daigaku Karatebu).


karate-blog-kenwa-mabuni-shito-ryu-kata-bunkai-oyo


Ekspert ds. kata.

Kenwa Mabuni był podziwiany za swoją ogromną wiedzę na temat kata, którą określano jako “encyklopedyczną”. Poznawał rozmaite formy przez całe swoje życie. Już za młodu, na Okinawie, jako uczeń mistrza Itosu oraz Higashionny, jego poświęcenie poznawaniu form było wyjątkowe. Gichin Funakoshi (twórca Karate Shotokan) powiedział dosadnie: “jeśli chcesz się uczyć kata, zapytaj Kenwę Mabuniego”. Z resztą Funakoshi sam szlifował formy pod okiem Mabuniego (jeszcze za życia Ankō Itosu) oraz przysyłał do niego swych czołowych uczniów (w tym syna Gigō) na ich naukę i doskonalenie.

Mimo, iż sam ostatecznie znał ponad 90 form, Mabuni wyraźnie zaznaczał, że w treningu kata ważniejsza jest jakość, a nie ilość: “zakres, nieważne jak szeroki, bez głębi niewiele znaczy”. Ponadto, Mabuni uważał, że kata musi być praktykowane jednocześnie z kumite, szczególnie z bunkai i oyo (analizą oraz praktycznym zastosowaniem w realnej walce). Zalecał przeznaczanie 50% czasu treningowego na kata, a pozostały czas na trening kumite oraz inne, dodatkowe ćwiczenia (kihon, makiwara, hojo undō, etc.).


Uliczny wojownik.

No właśnie, druga strona pięknych, poetyckich form to ich realne, brutalnie skuteczne zastosowanie w walce wręcz. Mabuni poznawał wszystkie aspekty Karate i to nie tylko na treningach w dōjō, czy konferencjach, ale również... w ciemnych alejkach, na zapleczach sklepów i barów, gdzie entuzjaści walki wyzywali się na pojedynki, nazywane „kakedameshi” czyli „wymiana technik”.

Głównym celem takich spotkań była nauka i porównywanie technik, nie zaś wyładowywanie agresji. Z powodu swojej renomy jako „eksperta ds. kata”, Mabuni często był wyzywany na takie pojedynki – z reguły podejmował rękawice, a następnie wygrywał walkę. Jego technika w starciu była podziwiana przez wielu. Słynny mistrz Chōki Motobu wręcz nazywał Mabuniego "technikiem". Według Mabuniego nie można poznawać form, bez dodatkowego treningu kumite. Dlatego eksperymentował on z różnymi formami treningu walki, m.in. wdrażał sparringi w ochraniaczach bōgu.


karate-blog-kenwa-mabuni-shito-ryu-kata-kumite-bunkai-bogu
Kenwa Mabuni i Ryzaemon Matsuwara, trening kumite, 1925 rok.

Kobudō.

Oprócz Karate mistrz Mabuni rozpowszechniał również sztukę walki tradycyjną bronią Kobudō, którą uważał za nieodłączną część sztuki Karate-dō. Kobudō poznał jeszcze na Okinawie, u wspomnianego już mistrza Seishō Aragaki. Mabuniego uczył również słynny mistrz Chinen Sanda (ok. 1846-1928), wraz ze swoim najbardziej prominentnym uczniem imieniem Moden Yabiku (1882-1945). Inni nauczyciele Kobudō, którzy wywarli wpływ na Mabuniego to Tawada Shimbuku (1851-1920) oraz Sueyoshi Jino (1846-1920).

Po przeprowadzce do Japonii, równolegle do Karate Mabuni nauczał Kobudō, a jego najsłynniejszym uczniem w tejże sztuce był Shinken Taira (1897-1970), który później został największym autorytetem w dziedzinie tradycyjnej broni, a w 1955 roku, założył organizację Ryūkyū Kobudo Hozon Shinkokai, dziś będącą najstarszą organizacją Kobudō na świecie.


Dobre maniery.

Kenwa Mabuni cały czas nawiązywał znajomości. Jego dobre maniery i pozytywne nastawienie sprawiły, że był lubiany praktycznie przez wszystkich. Zawsze szukał wspólnego języka i pola do współpracy, nigdy do rywalizacji. Nie tylko ogromna wiedza i umiejętności w sztukach walki, ale też kultura osobista i otwarty umysł otworzyły Mabuniemu wiele drzwi i możliwości.

Hironori Ōtsuka (twórca stylu Karate Wadō-ryū) powiedział o Mabunim: "mógłby on zostać bogaczem kilka razy, gdyby tylko chciał spieniężyć własną popularność. Był lubiany przez wszystkich, być może niektórzy mu zazdrościli, lecz nikt go nie nienawidził".

Słynne motto Mabuniego brzmiało: "Kunshi no Ken”. „Kunshi” oznacza po japońsku „dżentelmen”, „człowiek z zasadami” lub „mędrzec”. Z kolei słowo „Ken” oznacza „pięść” lub „miecz”. Najczęściej tłumaczy się to razem jako „pięść dżentelmena” lub „pięść mędrca”. Według Mabuniego osoba trenująca Karate nigdy nie powinna używać swych umiejętności, by krzywdzić innych ludzi lub się głupio popisywać. Dyscyplina wynikająca z treningu sztuki walki powinna przekładać się na dobre maniery, szacunek wobec innych oraz przestrzeganie obowiązujących zasad.


Mimo, że Mabuni wiele czasu spędzał na nauczaniu innych, nigdy nie zaniedbał własnego treningu. Cały czas spotykał się z innymi mistrzami sztuk walki by sie uczyć i rozwijać - regularnie trenował ze wspomnianymi już wcześniej Yasuhiro Konishim i Hironori Ōtsuką, a także... twórcą Aikidō - słynnym Morihei Ueshibą oraz mistrzem Ninjutsu imieniem Seikō Fujita. Dzięki tym treningom, Mabuni poznawał rozmaite japońskie systemy walki, gromadził wiedzę, która z kolei miała wpływ na ukształtowanie jego własnego stylu, ale o tym później.


Książki o Karate.

Nigdy wcześniej nie pisano książek o Karate, ani tym bardziej podręczników. W historii Karate mało co było dokumentowane, a same nauki były z reguły tajne i przekazywane ustnie. Z tego powodu wiele informacji przepadło, wiele kata zostało zapomnianych.

Kenwa Mabuni wiedział, że opracowanie materiałów szkoleniowych jest kluczowe dla zachowania wiedzy od zapomnienia i dla ułatwienia nauczania Karate w powiększającym się gronie adeptów. Napisał cztery książki: “Karate-jutsu” (“Technika Karate”, 1933 r.), “Kobō Jizai Goshinjutsu Karate Kenpō” (“Metoda Pięści Karate jako sztuka samoobrony”, 1934 r.), “Seipai no Kenkyū” (“Studium formy Seipai”, 1934 r.). Oprócz tego, wspólnie z mistrzem Genwa Nakasone napisał książkę “Karate-Dō Nyūmon” (“Wprowadzenie do Karate-Dō”, 1935 r.).

Mabuni napisał też wiele artykułów do gazet oraz rozdziałów do zbiorowych prac, m.in. do „Karate-Dō Kenkyū” (1934 r.) oraz Karate-Dō Taikan” (1938 r.). Najważniejsze teksty napisanego przez Mabuniego to “Kata wa Tadashiku Renshū Seyo” (“Jak poprawnie trenować kata”) oraz “Kumite no Kenkyū” (“Studium/badanie kumite”). Niektóre artykuły można znaleźć bez większego problemu w internecie, nawet po angielsku. Naprawdę warto.


Oficjalne powstanie Shitō-ryū.

W 1934 roku Kenwa Mabuni otworzył w Osace dōjō, które nazwał “Yōshūkan” co można przetłumaczyć jako “Szkoła Doskonalenia” albo “Szkoła Ciągłego Rozwoju”. Na przestrzeni lat wyszkolił wielu budōka, a wśród nich wiele przyszłych autorytetów, uznanych ekspertów, założycieli znanych organizacji sztuk walki.

W latach 30. na terenie Japonii zaczęło działać wiele dōjō, w których nauczano różnych odmian Karate. Rządowa organizacja do spraw sztuk walki (Dai Nippon Butoku Kai, w skrócie: DNBK) chciała formalnie uporządkować sytuację i żeby szkoły te odróżniały się od siebie, poproszono, żeby nauczyciele nazwali swoje style Karate. Do tej pory mistrzowie nie rozważali dzielenia Karate na poszczególne style i nie zależało im, by ich szkoły wyraźnie się różniły. Sztukę walki Tode (nazywaną już wówczas Karate) traktowano jako całość, a mistrzowie często podkreślali, że “Karate jest jedno”. Rządowe warunki były jednak twardo postawione.

Kenwa Mabuni pierwotnie chciał nazwać swój styl Hankō-ryū, czyli “styl pół-twardy”. Co ciekawe, dokładnie tak samo miał nazwać swój styl przyjaciel Mabuniego - Chōjun Miyagi, który ostatecznie zdecydował się na nazwę Gōjū-ryū (podobno, po rozmowach z Mabunim właśnie).

Mabuni z kolei postanowił uhonorować swoich pierwszych i najważniejszych nauczycieli, Ankō Itosu i Kanryō Higashionna, których połączone nauki ukształtowały go, jako karateka. Pierwszy znak kanji w nazwisku Itosu (ito) można również odczytać jako “shi”, a pierwszy znak nazwiska Higashionna (higa) można też odczytać jako “”. “Ryū” oznacza “styl” lub “szkoła”. Razem otrzymujemy zapis “shi--ryū” i to pod nazwą Shitō-ryū właśnie styl Mabuniego został zarejestrowany w DNBK, w marcu 1939. Kilka miesięcy poźniej Mabuni oficjalnie założył organizację Dai Nippon Karate-Dō Kai (Nihon Karate-Dō Kai).

W programie swego stylu Mabuni zawarł techniki i kata wywodzące się zarówno ze stylu Shuri-te (przekazane przez mistrza Itosu), jak i formy Naha-te (od mistrza Higashionna). Shuri-te charakteryzuje się szybkimi, twardymi i potężnymi technikami o dalekim zasięgu, które znajdziejmy np. w formach Bassai-dai/sho, Naifanchin, Kosokun-dai/sho. Naha-te z kolei skupia się ruchach miękko-twardych, stosowanych w bliższym zwarciu, jak np. w kata Kururunfa, czy Suparinpei. Syllabus Shitō-ryū zawiera też oczywiście formy Tomari-te oraz Białego Żurawia, a także kata ułożone przez samego Mabuniego (Jūroku, Aoyagi, Shimpa).


Dziedzictwo mistrza Mabuni.

Dalszy rozwój organizacyjny sztuk walki w Japonii został brutalnie przerwany przez wybuch II wojny światowej, podczas której zginęło około 3 milionów Japończyków, w tym wielu praktyków i mistrzów Karate. Po jej zakończeniu natomiast w całym kraju panował głęboki kryzys i nędza, która dotknęła również Mabuniego i jego rodzinę. Szkoły sztuk walki zaczęły się ponownie otwierać dopiero kilka lat po wojnie i wtedy Kenwa Mabuni wraz z synem Keneiem zaczęli pracować nad odbudową organizacji Shitō-ryū.

Kenwa Mabuni umarł przedwcześnie, 23 maja 1952 roku, pozostawiając schedę swoim dwóm synom: wspomnianemu już Keneiowi (mającemu wówczas 34 lata) oraz młodszemu Kenzo (urodzonemu w 1927 roku, mającemu wtedy 25 lat).

Kenei Mebuni, jako najstarszy syn, został uznany za oficjalnego spadkobiercę stylu i przez następne lata rozwijał organizację wraz z mistrzem Manzo Iwatą, który był jednym z topowych uczniów Kenwy Mabuniego. Ich organizacja Shitō-ryū przekształcała się i ewoluowała przez kolejne dekady, ostatecznie stając się światową federacją World Karate-do Federation Shito-kai. Dzisiaj jest to największa organizacja Shitō-ryū na świecie, a aktualnym sōke jest syn Keneia, wnuk Kenwy - Kenyu Mabuni.


karate-blog-kenwa-mabuni-shito-ryu-kenei-kenyu-shitokai
Kenei Mabuni i Kenyu Mabuni.

Młodszy syn, Kenzo, również ogłosił się spadkobiercą stylu i rozpoczął niezależną działalność pod szyldem Nihon Karate-Dō Kai, na stosunkowo małą skalę, nigdy nie szukając rozgłosu. Jego organizacja stała się bardziej znana dopiero po 1993 roku, kiedy Kenzo zaczął odwiedzać inne kraje, w celu nauczania swojej wersji stylu, którą określał jako “Seito Shito-ryu”, czyli “czystą”, wierną tradycyjnemu przekazowi. Kenzo Mabuni umarł w 2005 roku, a następczynią została jego córka - Tsukasa Mabuni.


Kenwa Mabuni miał wielu wybitnych uczniów, którzy później zakładali własne organizacje, m.in. Ryūshō Sakagami (Itosu-kai), Chōjirō Tani (Shūkōkai), Shōgō Kuniba (Motobu-ha Seishinkai), czy Eiji Ogasahara (Kenshukai). Z kolei ich najlepsi uczniowie też później zakładali organizacje. Podsumowując, od II wojny światowej Shitō-ryū dynamicznie się rozwijało i dzisiaj jest jednym z czterech największych stylów Karate na świecie. Na przestrzeni tych lat działało wielu wybitnych nauczycieli i powstało wiele organizacji.

Reprezentanci stylu Shitō-ryū od lat dominują na największych zawodach sportowych, szczególnie w kategorii kata... Największe nazwiska na tej długiej liście to m.in. Yukimitsu Hasegawa, legendarna Rika Usami, czy srebrna medalistka na olimpiadzie w Tokio Kiyou Shimizu - nota bene, podopieczna Kenyu Mabuniego.


Ostatni wiersz.

Kenwa Mabuni był również filozofem i poetą. Swój pogląd na praktykę Karate zawarł w wierszu, napisanym w tradycyjnej, japońskiej formie tanka. Ze względu na abstrakcyjną charakterystykę, wiersze te można tłumaczyć na wiele sposobów. Oto jeden z możliwych przekładów, na akuratne zakończenie artykułu:


Ze szczerym sercem

Oddając się tylko temu i niczemu więcej

Jest dla mnie szczęściem wiosłowanie

Ku wyspie Karate-dō.