Autor: Maciej Kozak © Opublikowano: 01.05.2021 (aktualizacja: 22.03.2023)
Sōkon Matsumura był prawdopodobnie największym ekspertem sztuk walki swoich czasów. Miał on ogromny wkład w ewolucję Karate, w czasach gdy jeszcze nie było tak nawet nazywane. Wielu uznaje go za pra-ojca Karate. Uważany jest za twórcę stylu Shuri-te, który później ewoluował w styl Shōrin-ryū. Przypisuje mu się autorstwo wielu fundamentalnych kata. Nazywano go „Bushi”, czyli Wojownik. Nie bez przyczyny.
Matsumura żył w latach 1809-1899 - przynajmniej według dat na jego nagrobku. Jednakże, różne źródła podają różne lata, np. 1798-1890, 1800-1896, czy 1809-1901. Nie ma pewności. Wiemy natomiast, że urodził się w wiosce Yamagawa, w Shuri. Pochodził z rodziny szlacheckiej i pierwotnie miał nadane imię Sōkon Kiyo. Sztuki walki poznawał od najmłodszych lat - jego pierwszym nauczycielem był ojciec Sofuku Kiyo. Przez to, że historia Karate nie była wtedy dokumentowana, nie znamy wszystkich jego nauczycieli - dominującą teorią jest, że na ucznia przyjął go legendarny mistrz Kanga "Tode" Sakugawa, będący wtedy już u schyłku życia. Jednakże, stary mistrz nie od razu zgodził się szkolić małego, krnąbrnego Sōkona - uczynił to dopiero na prośbę jego ojca. Zależnie od przyjętych dat, Sōkon mógł mieć wtedy zaledwie 6 lat. Do jego nauczycieli zalicza się też legendarnego » Kūshankū (Kōsōkun).
Matsumura przeszedł do historii jako wszechstronny, niepokonany wojownik. Szybkość jego technik była legendarna. Trenował codziennie. Wysoki, o srogim spojrzeniu i niebagatelnych umiejętnościach, już jako dwudziestolatek miał renomę na całej wyspie. Gichin Funakoshi (jeden z jego uczniów, późniejszy twórca Karate Shotokan) napisał w swej książce, że Matsumura miał przerażającą prezencję. Z tych powodów zapewne, mimo młodego wieku, w 1827 roku Sōkon Matsumura został osobistym ochroniarzem siedemnastego króla Riukiu - Shō Kō. Funkcję te pełnił również za panowania dwóch kolejnych królów, aż do samego końca Królestwa Riukiu (kiedy to wyspa stała się japońską prefekturą Okinawa). Był też głównym nauczycielem walki na królewskim dworze i wojskowym dowódcą tytułowanym Bucho.
Na marginesie...
Matsumura pewnego dnia dostał polecenie, by rozwiązać problem ze złodziejem - rozbitkiem, który po katastrofie swego statku zamieszkał w jaskini u wybrzeży Okinawy i okradał miejscową ludność, aby przetrwać. Rozbitek ten nosił imię Chintō, a według innych źródeł - Annan. Mistrz Matsumura miał renomę niepokonanego wojownika, lecz w konfrontacji z rzezimieszkiem okazało się jednak, że żaden nie mógł osiągnąć przewagi. Matsumura postanowił wykorzystać tę okazję i zaoferował Chintō pomoc w powrocie do domu, w zamian za wspólny trening technik walki. Taka oto legenda stoi za powstaniem kata Chintō (w stylu Shotokan nazywanej Gankaku).
Sztuki walki poznawał przez całe życie. W ramach królewskiej służby odbył dwie podróże do Chin oraz dwie do Japonii (w ramach kilkuletnich misji dyplomatycznych). Podczas nich pobierał na miejscu nauki sztuk walki, zarówno dwa lata w Fujian (chińska prowincja, gdzie podobno znajdował się tzw. Drugi Klasztor Shaolin), jak i pięć lat w Stasumie (prowincja w Japonii należąca do samurajskiego klanu Shimazu, który w tamtym czasie sprawował dużą kontrolę nad Riukiu). Tam właśnie Matsumura poznał sztukę miecza Jigen-ryū.
Ten wątek jest bardzo ciekawy. Otóż samurajowie klanu Shimazu budzili powszechny respekt swoim agresywnym stylem walki, opartym na jednym, niezwykle szybkim i śmiertelnie skutecznym ataku. Podobno właśnie wtedy Matsumura ukształtował swoją koncepcję sztuki walki. Jego istotą była szybkość, siła, uderzenie w punkt witalny. Ale w Bushidō, Drodze Wojownika, nie chodziło tylko o skuteczność w walce. Nieodłącznym elementem był też prawy charakter, kręgosłup moralny, etos. Swą doktrynę mistrz Matsumura wyłożył w swym słynnym liście.
Potrójna Droga.
Zaadresowany do jego ucznia Ryōsei Kuwae, list Sōkona Matsumury z 13 maja 1882 roku, stanowi jeden z niewielu istniejących dokumentów w historii Karate i jednocześnie jeden z najważniejszych. Matsumura sformułował w nim filozofię uprawiania sztuki walki, według której budō należało postrzegać jako sztukę. Koncepcja ta zwana jest “Potrójną Drogą Matsumury" i dowodzi, że Karate (wtedy jeszcze nazywane Toudi lub Tode) od początku było nie tylko nauką walki, ale również drogą doskonalenia się, stawiającą bardzo wysokie wymagania moralne.
Według Matsumury, ten kto zatrzyma się na fizycznym etapie treningu (wyćwiczy ciało, pozna techniki walki) może być nadal agresywny, pozbawiony kontroli, niemoralny, groźny siebie i dla otoczenia. Dlatego konieczny jest element zwany Budō no Bugei: zakaz umyślnej przemocy, promocja szlachetności, spokoju społecznego, zgody wśród ludzi, stwarzanie warunków do rozwoju... Trudno jest w kilku akapitach streścić cały list mistrza i oddać jego głęboki sens. Dlatego warto zapoznać się z pełną treścią listu oraz „Potrójną Drogą” mistrza Matsumury w osobnym artykule (wkrótce na naszym » blogu).
Dziedzictwo.
Nauki mistrza Matsumury przetrwały do dziś. Oprócz przekazu filozoficznego zawdzięczamy mu również przekazanie fundamentalnych form kata, m.in. » Kūshankū, Passai (Bassai), Seisan (Hangetsu), » Naihanchi (Naifanchi/Tekki), Chintō (Gankaku), Gojūshiho.
Wśród uczniów Sōkona Matsumury, oprócz wspomnianego już Ryōsei Kuwae, był też jego wnuk Name Matsumura, a także Gichin Funakoshi, Chōki Motobu wraz ze swoim starszym bratem Chōyū, Kentsū Yabu, Ankō Azato oraz... » Ankō Itosu - człowiek, bez którego nie było by współczesnego Karate.
