Autor: Maciej Kozak © Opublikowano: 02.01.2021 (aktualizacja: 28.07.2021)
Historia Karate nie jest udokumentowana. Fakty ustępują miejsca teoriom - czasem sprzecznym. Zdarza się, że jedyne źródło informacji to 500 letni przekaz ustny. Wiele faktów i tajemnic zostało na przestrzeni lat zabrane do grobu i przepadło na zawsze. Dlatego po dziś dzień zadajemy pytania: kto kogo naprawdę uczył? Kto stworzył daną formę kata? Którzy mistrzowie się znali i "porównywali notatki"? Historia jest zawiła i zdradliwa, dlatego poznając ją, patrzmy pod nogi.
Jest rok 1683. Chiński konsul imieniem WANG-JI (» WANSHŪ) przybywa na Riukiu (Okinawę), z misją dyplomatyczną i zamieszkuje w TOMARI (będącym wtedy oddzielnym miastem-portem, dziś będącym częścią regionu Naha). Wang-ji jest mistrzem stylu Białego Żurawia z Shaolin, toteż zaczyna nauczać tej sztuki walki i ułożonej przez siebie formy. W tym okresie do Tomari sprowadza się wielu dyplomatów, wojskowych, urzędników z Chin, z czego niektórzy są mistrzami chińskich sztuk walki. Z kolejnymi latami kształtuje się w ten sposób nieformalny styl TOMARI-TE, który 200 lat później rozsławi CHŌKI MOTOBU.
W Naha też się dzieje. Wielu adeptów Te, po lekcjach chińskiego Quan fa, podróżuje do Chin, by ćwiczyć u źródeł. Między innymi, KANRYŌ "KENSEI" HIGASHIONNA, który po 13 latach studiowania chińskich sztuk walki formułuje styl NAHA-TE. Później, na początku XX wieku, przyczyni się on do powstania znanych dziś stylów GŌJŪ-RYŪ oraz » SHITŌ-RYŪ .
Tymczasem... Jest rok 1761. Chiński ambasador dynastii Qing na Okinawie daje pokaz sztuki walki. Jest to mistrz imieniem Kwang Shang Fu, a po japońsku » KŪSANKŪ. Postać owiana legendami i tak ważna w historii Karate, że poświęciliśmy jej »osobny artykuł«. To właśnie u mistrza Kūsankū najprawdopodobniej trenował SHUNGO (KANGA) „TODE” SAKUGAWA - człowiek uznawany dziś przez za prekursora Karate-dō.
Sakugawa wcześniej trenował rdzenną, okinawską sztukę walki Te. Jego nauczyciel, mistrz TAKAHARA, u schyłku życia zalecił mu trening u wspomnianego przed chwilą mistrza » KŪSANKŪ właśnie. Pod jego okiem, Sakugawa trenował 6 lat. Rok po słynnym pokazie na Okinawie, w 1762 mistrz Kūsankū umarł, lecz Sakugawa kontynuował nauczanie na terenie wyspy. Tak oto dochodzi do fuzji okinawskiego Te z szaolińskim Quan Fa.
Na marginesie...
Mistrz Kūsankū nie stworzył formy (kata) nazwanej jego imieniem. Historycy uważają, że to SAKUGAWA, opierając się na przekazie swego mistrza, ułożył formę Sakugawa No Kusanku, która później została zrekonfigurowana i podzielona na dwie formy: Kusanku Dai oraz Kusanku Sho (najprawdopodobniej przez mistrza » ANKŌ ITOSU).
W tej historii występuje też inna tajemnicza postać - mistrz CHATAN YARA (nazywanym też YARA GUWA). Wiemy, że znał zarówno mistrza Takaharę (którego uczył) oraz mistrza Kūsankū, od którego sam się uczył, a może tylko „porównywał notatki”. Nie wiemy na 100% jaką rolę dokładnie odegrał wówczas Yara Guwa. Wiemy natomiast, że dzisiaj wszyscy karateka znają lub widzieli na YouTube popularną formę Chatan Yara Kusanku – uznawanej przez niektórych za najstarszą zachowaną formę Kusanku, najbardziej zbliżoną do oryginalnych nauk mistrza Kūsankū. To co jednak pokazują zawodnicy na turniejach, nie ma już wiele wspólnego z oryginalnymi naukami „Pana Yara z wioski Chatan”.
Podsumowując.
Kanga Sakugawa wpierw trenował riukiuańskie Te (u mistrza Takahary), potem poznał chińskie sztuki walki (u mistrza Kūsankū). Synteza tych "prądów" była podstawą do dalszego rozwoju sztuki Tode (Toudi), dziś nazywanej Karate-dō.
Po śmierci Kūsankū, Kanga Sakugawa kontynuował nauczanie swojej sztuki na terenie Okinawy. Gdy był on już bardzo stary, zgodził się przyjąć na ucznia pewnego młodzieńca, który w dużym skrócie lubił się bić i stwarzać problemy. Ów młodzieniec to nie kto inny, jak » SŌKON MATSUMURA człowiek, który później rozwinął styl Shuri-te i wywarł olbrzymi wpływ na formujące się później kolejne style Karate, m.in. Shōrin-ryū, Shotokan, » Shitō-ryū.
Ale nie uprzedzajmy faktów. Sōkon Matsumura trenował u mistrza Sakugawy pięć lat. Mówimy tu oczywiście o old-old-old-school'owym treningu, dzień po dniu, przez wiele godzin. Dlatego te pięć lat to naprawdę dużo. W roku 1836 został zrekrutowany do służby na królewskim dworze, u Drugiej Dynastii Shō. Zrobił tam błyskotliwą karierę. Był nauczycielem sztuk walki i osobistym ochroniarzem siedemnastego króla Shō Kō oraz jego następców: syna Shō Iku i wnuka Shō Tai - ostatnich królów Riukiu.
Streszczając, w ramach służby Matsumura podróżował do Chin, a potem do Japonii i przez cały czas uczył się sztuk walki. Zdobytą wiedzę przywoził na Okinawę, gdzie miał wielu uczniów. Wśród nich takie nazwiska jak » ANKŌ ITOSU, Ankō Azatō, Chōki Motobu, Kentsū Yabu, Gichin Funakoshi. Życiu i naukom mistrza Matsumury poświęciliśmy » osobny artykuł.
Póki co jednak, Karate to jeszcze nie Karate.
Na razie chińskie sztuki walki mieszają się z okinawską (a właściwie jeszcze riukiuańską) rdzenną sztuką walki Te, formując sztukę walki Tode (Toudi) - swoisty prototyp konstrukcji, jaką dziś jest Karate-dō. Już mamy rozstaje na tej drodze, ponieważ pojawiają się kolejni uczniowie - późniejsi mistrzowie, a więc i kolejne koncepcje, interpretacje, a potem szkoły, style.
